ADHD vs HSP en wat u niet wist over Ritalin en Strattera

Wat u nog niet wist over ADHD, HSP, Ritalin en Strattera, maar wel zou moeten weten. Want ADHD versus HSP/hooggevoeligheid: is dat niet een beetje appels met peren vergelijken? Nee. ADHD en HSP  hebben meer met elkaar gemeen dan u denkt. En Ritalin en Strattera ook!

Onderstaand artikel schreef ik eerder voor Brainquest naar aanleiding van mijn boek ‘Hoezo ADHD?’ dat in 2010 de award won voor meest inspirerende boek in de categorie nationaal. Als gevolg hiervan werd ik gevraagd om voor -en achter de schermen mee te werken aan de Zembla documentaire ‘De ADHD Hype’ en de aflevering ‘Kleuters aan de Ritalin’ van Nieuwsuur.

ADHD vs HSP

• Een HSP (High Sensitive Person) is iemand die overgevoelig is voor prikkels (hooggevoelig), wat het dagelijks functioneren behoorlijk in de weg kan staan. Het bestaan van HSP is echter niet te bewijzen door middel van bloedproeven, scans, foto’s of ander medisch onderzoek. Hooggevoeligheid c.q. hoogsensitiviteit wordt vastgesteld aan de hand van een vragenlijst.
• ADHD (Attention Deficit Attention Disorder) wordt gezien als ‘aangeboren hersenafwijking waarbij sprake is van een biochemische disbalans tussen neurotransmitters’ waardoor iemand overgevoelig reageert op prikkels en hierdoor snel is afgeleid. Echter, tot nu toe heeft geen enkele wetenschapper een dergelijke disbalans kunnen aantonen. Men heeft zelfs geen flauw idee hoe een normale balans er überhaupt uit zou moeten zien! ADHD is niet meer dan een verzameling van gedragssymptomen en wordt vastgesteld aan de hand van een vragenlijst.

ADHD en HSP niet wetenschappelijk bewezen

Zowel ADHD als HSP is dus niet wetenschappelijk te bewijzen. Toch worden zogenoemde ADHD-patiënten voorzien van medicatie die juist daar op de hersenen inwerkt waarvan nog nooit iemand heeft kunnen bewijzen dat hier daadwerkelijk iets mis is.

HSP wordt door het overgrote deel van de Nederlandse bevolking nog steeds niet erkend en weggezet als zweefkezerij, terwijl ondertussen 2 tot 7 % van alle kinderen wel het etiket ADHD opgeplakt heeft gekregen.

En dat terwijl het in de basis gaat om dezelfde problematiek: de prikkels van buitenaf worden door het brein niet voldoende gefilterd, waardoor deze vele malen harder binnenkomen dan bij mensen die dit filter wel hebben.

Bij ADHD komt dit vermoedelijk door een disbalans tussen neurotransmitters en/of het tekort aan dopamine, bij HSP komt dit door een mogelijk dominant werkende rechter hersenhelft.

Afgezien van bovenstaande, speelt ook de omgeving van het kind een grote rol bij overmatig druk en ongeconcentreerd gedrag, maar hierover later meer.

Beide diagnoses zijn dus op zijn minst twijfelachtig te noemen. Echter, waar de diagnose HSP nog steeds collectief wordt weggehoond, wordt die van ADHD  gesteld op basis van het vermoeden dat er sprake is van een verstoorde biochemische disbalans. En op basis van dit vermoeden slikken inmiddels duizenden kinderen én volwassenen Ritalin, Concerta, Medikinet of Equasym; medicijnen met als werkzaam bestanddeel Methylfenidaat.

Een medicijn dat onder de Nederlandse Opiumwet  valt  en hier staat vermeld op lijst 1 onder de harddrugs. Een medicijn dat – ondanks het feit dat veel mensen dit nog steeds ontkennen – dezelfde kenmerken heeft als cocaïne.

Een medicijn dat officieel niet goedgekeurd is voor volwassenen  en waarvan onduidelijk is wat de effecten voor kinderen zijn  op de lange termijn.

Toch zijn er kennelijk nog steeds duizenden mensen die bereid zijn de gok te wagen. Als ADHD medicatie werkt heb je ADHD. Zo niet, is er iets anders mis, zo luidt de stelling.

Wat u nog niet wist over Ritalin

Als Ritalin werkt heb je ADHD, daar komt het in het kort op neer. En wat mij betreft direct dé grote nummer 1 onder de ADHD-leugens.  Maar als dit een leugen is, hoe kan het dan dat bij een aantal van de ADHD-patiënten ADHD medicatie wel werkt en bij anderen juist weer niet?

Het is maar net wat je wilt geloven. Wil je graag geloven dat ADHD als stoornis echt bestaat, dan is dit natuurlijk de perfecte verklaring: bij ADHD patiënten werken stimulerende medicatie – psycho stimulantia –  anders dan bij niet ADHD patiënten.

Waar ADHD-ers rustig worden van stimulantia, worden niet ADHD-ers na het slikken van dergelijke medicatie juist hyper. Maar helaas: onwaar!

Suf

Vaak is het nog een hele puzzeltocht om de juiste dosis medicatie voor iemand vast te stellen. Veel kinderen die na advies (doorgaans van school) en op voorschrift van de arts experimenteren met ADHD medicatie zullen in de meeste gevallen in het begin juist helemaal niet goed reageren op het middel.

Ze worden óf nog meer hyperactief óf ze worden zo suf dat ze nergens meer zin in hebben (het zogenoemde zombie-gedrag). Vervolgens wordt onder begeleiding van de arts de dosis aangepast en vaak nog eens aangepast en nóg eens – of met een ander medicijn geëxperimenteerd – tot eindelijk de juiste dosis is vastgesteld en het kind daadwerkelijk rustiger lijkt en zich op school beter kan concentreren.

Het feit dat het kind goed reageert op het medicijn is voor veel mensen kennelijk nog steeds hét bewijs dat er werkelijk sprake was van een biochemische disbalans in de hersenen, want als er geen sprake was geweest van ADHD, had het kind ook niet goed op het middel gereageerd.  Toch?

Experimenteren

Nee. Het één heeft totaal niets met het ander te maken. Immers, wat gebeurt er als niet-ADHD-ers amfetaminen slikken? Wat is dan het resultaat?

Worden zij ook niet extra alert en beter geconcentreerd? Is dat niet juist de reden dat sommige topsporters, wetenschappers en studenten dergelijke middelen gebruiken? Om sneller en accurater te presteren? Om beter geconcentreerd te blijven en langer door te kunnen gaan zonder afgeleid of vermoeid te raken?

Natuurlijk heeft iedereen een andere dosis nodig om het gewenste effect te kunnen bereiken. Ieder brein is anders en reageert dus ook anders.

Neem bijvoorbeeld wiet of hasj. De één krijgt er een enorme lachkick van, de ander valt meteen in slaap of wordt ziek en weer een ander merkt helemaal niets van de werking van deze drugs. Zo is het ook met Methylfenidaat. De één reageert direct ‘goed’ terwijl de ander even moet puzzelen of experimenteren voor de ‘juiste dosis’ kan worden vastgesteld.

Hartstilstand en herseninfarct

Om dan te zeggen, wanneer de juiste dosis eindelijk gevonden is: ‘Zie je, het werkt, dus je hebt ADHD!’ is boerenbedrog van de bovenste plank. Voor iedereen zou een juiste dosis zijn. Als je maar lang genoeg past en meet vind je op den duur vanzelf een dosis waar je goed op reageert alleen heeft dit totaal niets met een zogenaamde stoornis van doen!

Daarbij maakt Methylfenidaat het kind niet rustig. Integendeel! Bij ADHD is het juist vaak de overdosering van ADHD-medicatie die zorgt voor het – ogenschijnlijk – kalmerende effect. Hoewel het kind rustig lijkt, is het in werkelijkheid vooral overgeconcentreerd doordat het middel het centrale zenuwstelsel stimuleert waardoor de focus toeneemt.

Naast de focus neemt ook de hartslag toe, versnelt de ademhaling en stijgt de lichaamstemperatuur. Het middel is dus alles behalve rustgevend!

Dit is ook meteen de reden waarom Ritalin (Methylfenidaat) de kans op hartritmestoornissen of zelfs een hartstilstand vergroot (zoals ook in de bijsluiter staat vermeld). Methylfenidaat heeft namelijk – net als cocaïne – de neiging de hartslag te verhogen en de bloedvaten te vernauwen. Een uiterst onhandige combinatie.

Juist als het hart sneller klopt, heeft het meer bloed nodig. De bloedtoevoer wordt daarentegen gestagneerd door het vernauwen van de bloedvaten, waardoor ernstige hartkloppingen kunnen ontstaan. Ook wordt het bloed stroperig waardoor het kan gaan klonteren.

Hierdoor vergroot de kans op een herseninfarct. Vooral bij kinderen die intensief sporten of op een andere manier grote fysieke inspanning leveren is dit zéér gevaarlijk!

Ouders die hiervan op de hoogte zijn, kiezen om deze reden doorgaans niet voor Ritalin, maar voor het middel Strattera waarvan de chemische samenstelling Atomoxetine-Hydrochloride is. Strattera bevat geen Methylfenidaat en is dus officieel géén stimulerend middel.

Dit medicijn valt niet onder de Nederlandse Opiumwet, maar wél onder de antidepressiva. Strattera is een SNRI met een zelfde werking als de welbekende SSRI. Zéér ongeschikt voor kinderen onder de 18 jaar.

Toch wordt ook Strattera zeer regelmatig ingezet als ADHD medicatie. Waarom?

Wat u nog niet wist over Strattera

Wanneer een antidepressivum (Prozac, Strattera, etc.) wordt voorgeschreven bij ADHD is de dosis vier maal hoger dan wanneer het wordt toegepast bij depressiviteit. Ouders die hun kind bewust géén stimulerende middelen als Methylfenidaat willen geven, komen hiermee zeer bedrogen uit.

De verhoogde dosis van dit niet-stimulerende middel heeft namelijk wel degelijk dezelfde werking als wél-stimulerende middelen. Strattera was in het verleden namelijk een populaire ‘legale’ doping voor topsporters, alleen heette het toen nog Prozac (zie ook het boek van ex topman in de farmaceutische industrie John Virapen).

Strattera is dus gewoon Prozac met een ander etiketje erop geplakt. Prozac! Het middel dat in verband wordt gebracht met de meeste (pogingen tot) moord en zelfdoding.

Op 31 augustus 2005 heeft de Europese Commissie, in navolging van het advies van de European Commission for Medicinal Products for Human Use (CMHP), de strengste waarschuwing ooit afgegeven aangaande het gebruik van antidepressiva (SSRI’s) door kinderen onder de 18 jaar.

Klinische testen hebben namelijk aangetoond dat deze medicatie zelfmoordneigingen, zelfmoordpogingen en zelfmoordgedachten en/of daaraan gerelateerd gedrag zoals zelfbeschadiging, vijandigheid (agressie, opstandigheid en boosheid) en stemmingsinstabiliteit teweeg brachten bij kinderen en adolescenten.

Door deze gevaarlijke bijwerkingen stelt de organisatie dat deze middelen niet voorgeschreven mogen worden aan kinderen onder de 18 jaar.

Het gaat om de middelen: Seroxat, Effexor, Prozac, Luvox, Celexa, Lexapro, Zoloft, Remeron, Milnacipran, Roboxetineen en Strattera. De Europese Commissie eist dat in de licenties om deze middelen op de markt te mogen brengen, wordt opgenomen dat de middelen niet voorgeschreven mogen worden aan kinderen onder de 18 wegens het risico op zelfmoord en agressie.

Een soortgelijke waarschuwing moet worden opgenomen in de bijsluiters. Bij het middel Strattera wordt niet gewaarschuwd voor zelfmoord maar wel voor agressie. Kwalijk!

Bron: Radar

HSP

We kunnen dus wel stellen dat het middel – zowel Methylfenidaat als Atomoxetine –  vele malen erger is dan de kwaal. Een kwaal die nota bene niet wetenschappelijk te bewijzen valt. Een kwaal die slechts bestaat uit een opsomming van gedragskenmerken. Gedragskenmerken die wel eens heel andere oorzaken zouden kunnen hebben dan een vermeende biochemische disbalans van niet te meten ‘stofjes’ als dopamine, noradrenaline en serotonine …

De term ‘hooggevoeligheid’ echter doet menig nuchter ingesteld mens de tenen krommen van ergernis. Onterecht, want hooggevoeligheid heeft absoluut niets te maken met zweverigheid in welke vorm dan ook. Mijn theorie van hooggevoeligheid is vooral gebaseerd op mijn eigen waarnemingen met het oog op het gedrag van kinderen in het algemeen en niet gebaseerd op wat velen nieuwetijdskinderen (of indigokinderen) noemen.

Hooggevoelig… Ik geloof niet dat dit zo zeer met de ‘nieuwe tijd’ te maken heeft. Er zijn altijd al gevoelige kinderen geweest. Twintig, dertig, veertig jaar geleden en daarvoor ook. Wel is het zo dat de nieuwe tijd veel meer prikkels met zich meebrengt in de vorm van meer verplichtingen uit-en-thuis. Bijvoorbeeld in de vorm van

• elke dag een volle agenda vanwege verplichtingen als hobbyclubjes, sporttrainingen en muzieklessen
• dagelijks verblijf in de tussen- en naschoolse opvang in drukke, prikkelrijke kinderdagverblijven
• de constante beschikbaarheid en aanwezigheid van non-stop schreeuwerige TV programma’s
• 24/7 internet-triggers
• continu rinkelende, trillende en oplichtende mobiele telefoons (ja, ook die van papa of mama!) en alle andere digitale en mobiele stoorzenders die zorgen dat er voortdurend sprake is van afleiding.

Zelfs niet-hooggevoelige kinderen kunnen hier zeer gestrest van raken.

Hooggevoeligheid heeft vooral te maken met de manier van informatie verwerken in combinatie met de omgevingsinvloeden. Vooral omgevingsinvloeden zijn wat mij betreft de grootste oorzaak van ADHD gedrag bij kinderen.

Echter, niet ieder hoog sensitief kind vertoont ADHD gedrag en niet ieder kind dat ADHD gedrag vertoont is hoog sensitief. Daarover later meer.

Prikkels

Gevoeligheid is een wisselwerking tussen het zenuwstelsel en de hersenen. De hersenen verwerken de prikkels die van buitenaf komen. Bij HSP’s (High Sensitive Persons) gaat dit verwerken anders in zijn werk dan bij niet-HSP’s.

De verwerking van prikkels verloopt nauwkeuriger waardoor veel meer wordt waargenomen dan bij niet-HSP’s, waardoor de hooggevoelige zich soms ontzettend kan storen aan kleine prikkels uit de omgeving die anderen niet eens opmerken! Je kunt je dus voorstellen dat HSP’s ook veel sneller zijn afgeleid dan niet-HSP’s.

Hoe dit mogelijk is? Mijn theorie hierover luidt als volgt.

Hoewel HSP net zo min wetenschappelijk te bewijzen is als ADHD, geloof ik absoluut dat er personen zijn die meer met hun rechter hersenhelft werken dan met hun linker en dat hier een mogelijke verklaring in verscholen ligt voor bepaalde talenten, maar ook voor beperkingen en bepaald gedrag.

Zij hebben als het ware een dominant werkende rechter hersenhelft. De linker hersenhelft bestaat uit het rationele gedeelte, de rechter hersenhelft uit het emotionele. Laten we even kijken wat dat inhoudt:

Je hebt dus kinderen en volwassenen die heel emotioneel zijn, zich goed in anderen kunnen verplaatsen, eerder afgeleid zijn (doordat ze gemakkelijker prikkels van buitenaf waarnemen)  en meer creatief, technisch of muzikaal  zijn aangelegd dan anderen die minder vanuit hun rechter hersenhelft leven en de dingen met hun linker hersenhelft juist meer analyseren en relativeren.

I.Q.

Dit is ook mijn verklaring voor het feit dat deze rechts ingestelde personen soms meer moeite hebben met de leerstof op school omdat deze juist voornamelijk is gericht op de linker hersenhelft.

In veel gevallen werken de linker en rechter hersenhelft niet optimaal samen waardoor leerproblemen kunnen ontstaan (bijvoorbeeld dyslexie of discalcullie) of problemen met zowel de fijne als de grove motoriek.

Natuurlijk is het ook niet zo dat alle kinderen die meer links georiënteerd zijn altijd hoogbegaafd zijn of standaard goed in taal en rekenen. Uiteraard speelt het I.Q. hierbij ook een belangrijke rol; de samenwerking tussen beide hersenhelften en de vaardigheid om de leerstof op de juiste (en snelle) manier te verwerken.

Toch lijkt het wel zo dat de meer links georiënteerde kinderen meer moeite hebben met het volgen van hun intuïtie en/of het uiten van hun gevoelens dan de rechts georiënteerde kinderen, terwijl kinderen die meer gebruik maken van hun rechterhersenhelft juist weer meer moeite lijken te hebben met het verwerken van abstracte leerstof.

Zij kunnen de leerstof beter onthouden wanneer deze worden gekoppeld aan beelden (de zogenoemde ‘beelddenkers’), waar op scholen eigenlijk meer aandacht aan besteed zou moeten worden; het is nu eenmaal de manier van denken van deze kinderen. Iemand die linkshandig is ga je toch ook niet dwingen rechts te schrijven ‘omdat iedereen dat doet’?

Kinderen die meer rechts georiënteerd zijn, zijn opmerkzaam, intuïtief, snel en leggen gemakkelijk verbanden waar ze ook later zeker hun voordeel mee zouden kunnen doen mits hen geleerd wordt hoe!

Stoornis

Hooggevoeligheid zie ik dus zelf niet als iets spiritueels, maar gewoon als een aangeboren manier van informatie verwerken. Een bepaalde (erfelijke) hersenwerking. Je ziet dan ook vaak dat hooggevoelige kinderen ook minstens één hooggevoelige ouder hebben.

Veel hooggevoelige kinderen krijgen te vaak onterecht het stempel AD(H)D, een zogenaamde aangeboren stoornis die wetenschappelijk niet valt te bewijzen, maar waar wel behoorlijk heftige medicatie voor moet worden geslikt met alle nare – en soms zelfs zeer ernstige – bijwerkingen van dien.

En hoe zo ‘stoornis’? Ben je ‘normaal’ als je goed kunt leren, je je goed kunt concentreren maar daarentegen minder creatief bent ingesteld? Heb je een ‘stoornis’ als je minder goed kunt leren, sneller afgeleid bent, maar bijvoorbeeld wel prachtig kunt zingen, dansen, musiceren, schilderen of schrijven?

En wanneer is iemand ‘anders’? Is niet iedereen op zijn eigen manier uniek? En wat is er mis met fijn onbezorgd kind zijn? Of gewoon lekker jezelf? Sinds wanneer moet iedereen in de pas lopen en moeten we dit überhaupt wel willen?

Omgevingsinvloeden

Het drukke gedrag bij hooggevoelige kinderen komt voornamelijk doordat ze door de uiterst nauwkeurige verwerking van prikkels hun omgeving haarfijn aanvoelen. Ze doen hierdoor zoveel  indrukken op dat ze zelf hyperactief gedrag gaan vertonen om al deze prikkels ook weer kwijt te kunnen raken (het zogenoemde ADHD-gedrag) of trekken zich juist terug in hun eigen wereldje om zoveel mogelijk prikkels te vermijden (de zogenaamde ADD-kenmerken).

Het feit dat een hooggevoelig kind ook vaak een hooggevoelige ouder of familieleden heeft, maakt dat AD(H)D  ten onrechte gezien wordt als ‘erfelijke stoornis’.

Toch is het niet alleen hooggevoeligheid die concentratieproblemen en hyperactiviteit met zich mee kan brengen.  Dergelijke symptomen kunnen zeker ook het gevolg zijn van traumatische ervaringen en/of een problematische omgeving waarin het kind zich bevindt.

Opvallend is dat veel ADHD – gediagnosticeerde kinderen opgroeien in gezinnen waar het aan gezag en structuur ontbreekt en/of de ouders zelf kampen met ernstige problemen.

Vaak wordt hier tijdens het ADHD-onderzoek compleet aan voorbij gegaan met als gevolg dat het kind een etiket krijgt opgeplakt en vervolgens (verdovende) pillen moet slikken om zich te kunnen aanpassen aan de omgeving, terwijl in veel gevallen het drastisch veranderen van de leefomgeving in combinatie met een gedegen therapie een betere optie zou zijn.

Onderstaande situaties zijn om diverse redenen niet zelden de aanleiding voor hyperactiviteit en concentratie-en gedragsproblemen bij kinderen. Elk kind zou hier namelijk op reageren, HSP of niet! In alle onderstaande gevallen zou de omgeving aan het kind moeten worden aangepast in plaats van andersom! Een greep uit de mogelijke oorzaken van ADHD gedrag:

• gebrek aan gezag en structuur (zowel thuis als op school)
• het ontbreken van grenzen en regels (zowel thuis als op school)
• constant moeten presteren cq op de tenen lopen
• een overvolle agenda waarin geen ruimte is om te spelen of gewoon even lekker niets te doen
• psychische problemen van (één van) de ouders
• drugs -of medicijnverslaving van (één van) de ouders
• alcoholisme van (één van) de ouders
• financiële problemen (en de bijkomende stress) van (één van) de ouders
• crimineel gedrag en/of detentie van (één van) de ouders
• langdurige ziekte en/of overlijden van (één van) de ouders
• te grote verantwoordelijkheid van het kind thuis
• (v)echtscheiding
• huiselijk geweld
• kindermisbruik
• gepest worden thuis of in de buurt

Mijn persoonlijke conclusie is dus dat ADHD gedrag voor een groot deel veroorzaakt wordt door een dominant werkende rechter hersenhelft (hooggevoeligheid c.q. HSP), een problematische leefomgeving of een combinatie van beiden.

Slechts in zeer sporadische gevallen is er inderdaad sprake van een vorm van een al dan niet aangeboren hersenbeschadiging -of aandoening, maar bij lange na niet op de schaal waarop kinderen nu bij bosjes het stempel ADHD opgedrukt krijgen.

Dunnere hersengebieden bij kinderen met ADHD

Nog even terugkomend op de vraag wat de overeenkomsten zijn tussen ADHD en HSP; onderstaand beschreven onderzoek – dat op 16 augustus 2006 door Vera Calmer is uitgevoerd met behulp van MRI-scans – geeft aan dat zich in de linker hersenhelft van ADHD-kinderen inderdaad dunnere gebieden bevinden.

Dit zou een aanwijzing kunnen zijn dat kinderen die (ten onrechte) ADHD gediagnosticeerd zijn dus inderdaad HSP zijn en vooral met hun rechter hersenhelft werken, zoals ik zelf vermoed.

Kinderen met ADHD hebben relatief meer dunnere corticale gebieden in hersendelen die belangrijk zijn voor de beheersing van aandacht. Dit is gebleken uit nieuw onderzoek waarbij de corticale dikte in hersendelen bij kinderen met ADHD is gemeten en vergeleken met de hersenen van kinderen zonder ADHD.

Voor dit langdurige onderzoek zijn 163 kinderen met ADHD (gemiddelde leeftijd van 8.9 jaar) en 166 deelnemers zonder ADHD (controlegroep) onderzocht. De hersenen werden bekeken aan de hand van de Magnetic Resonance Imaging (MRI) techniek. De patiënten met ADHD werden verdeeld in twee groepen. Een groep met de goede prognose en een groep met een slechte prognose.

Bij kinderen met ADHD was er sprake van dunne gebieden op de cortex bij bepaalde gebieden in de hersenen. Kinderen met een slechte prognose hadden een dunnere linker mediale prefrontale cortex dan de groep met een goede prognose en de controle groep.

Er bleek geen verschil in ontwikkeling van de corticale dikte tussen de ADHD groep en de controlegroep. Het herstel van de corticale dikte vond alleen plaats bij de groep met de goede prognose.

Bron MRI onderzoek: www.psycholoog.net

Bron: Brainquest

Mijn boek: Hoezo ADHD?

Dit boek heb ik – in samenwerking met Fernand Haesbrouck, apotheker in de psychiatrie – geschreven met de bedoeling ouders beter inzicht te bieden in het hyperactieve en/of ongeconcentreerde gedrag van hun kind. 

Om ouders die hun kind (met gemengde gevoelens omdat zij wellicht het idee hebben geen andere keuze te hebben) medicatie geven of op het punt staan hun kind dit te geven, te wijzen op nuttige alternatieven.

Alternatieve begeleiding, behandelingen en/of therapieën waar zowel zij zelf als hun kind(eren) bij gebaat kunnen zijn. Immers, baat het niet…

Tevens heb ik dit boek geschreven voor leerkrachten, therapeuten en andere begeleiders die zich meer in ADHD willen verdiepen zodat eventuele misverstanden met betrekking tot ADHD uit de wereld geholpen kunnen worden en zij zowel ouders als kinderen beter kunnen helpen en adviseren.

In Hoezo ADHD wordt op al deze aspecten dieper ingegaan. Daarnaast worden alle soorten ADHD-medicatie in kaart gebracht en wordt hierbij uitgelegd welk effect deze hebben op het lichaam, hoe gevaarlijk de bijwerkingen kunnen zijn en wat de overeenkomsten hiervan zijn met cocaïne.

Ook vindt u in het boek diverse alternatieven voor ADHD-medicatie, inclusief maar liefst 53 Tips van de Week om het kind zelf beter en gemakkelijker te kunnen begeleiden en is er voldoende notitieruimte om eigen ervaringen bij te houden.

Leestip:
Bijwerkingen waarvan sommige dodelijk kunnen zijn